Maarten De Pourcq is de winnaar van de Marie Kleine-Gartman Essayprijs 2019, zo heeft juryvoorzitter Sadettin Kirmiziyüz op woensdagavond 10 april bekend gemaakt in Theater aan het Spui. De twee andere genomineerden waren Evelien Lindeboom en Harmen van der Meulen.

De Marie Kleine-Gartman Essayprijs 2019, ten bedrage van 2.500 euro, is de enige prijs voor Nederlandstalige theaterbeschouwingen. Het thema van deze editie was ‘Theater als moreel kompas?’ Dit heeft diverse auteurs – afkomstig uit alle hoeken van Nederland en Vlaanderen – geïnspireerd tot het schrijven van een essay over de wijze waarop theater en samenleving zich tot elkaar verhouden. Het door De Pourcq geschreven essay wordt op 18 april gepubliceerd in De Groene Amsterdammer.

Harmen van der Meulen’s essay ‘Onderdeel van het probleem’ verdient een publicatie in vakblad Theatermaker. De Nieuwe Garde, het platform waar ambitieuze essayisten en betrokken tijdschriften elkaar ontmoeten, heet hem en Evelien Lindeboom welkom en biedt hen een traject aan.

Medea
In zijn essay ‘Ik ben naar buiten gekomen’ richt Maarten De Pourcq zijn blik op een vrouw die het recht in eigen hand neemt: Medea. Hij trekt een lijn van de klassieken naar het hedendaagse theater, langs de vele Medea’s die ten tonele zijn gevoerd. Van Euripides en Seneca, via Jan Fabre en Ola Mafaalani tot debutant Khadija El Kharraz Alami. Zijn centrale vraag is: ‘Wat betekent dat: vrouwen die spreken in het theater, toen en nu?’

Volgens de jury is het essay op een jaloersmakende manier doorwrocht en leesbaar tegelijk. Op trefzekere wijze schetst De Pourcq de verschillende rollen die Medea toebedeeld krijgt. Van rebel tot protofeminist, van barokke wraakengel tot symbool om allerlei vormen van uitsluiting aan te kaarten. Daarnaast staat hij stil bij de maatschappelijke rol die het theater vervult – in de oude Griekse democratie en in de onze. Daarbij maakt hij duidelijk dat het theater vaker dienst doet als ruimte voor zelfreflectie (waarbij de bestaande sociale orde wordt bevestigd) dan als platform voor daadwerkelijke maatschappelijke verandering.

Daarmee kampt het instituut theater, dat zich beroept op zijn emancipatoire potentieel en dat een zelfverklaard progressief publiek bedient, met een groot probleem. ‘Welke zin heeft het om rebelse vrouwen op de scène te laten spreken,’ schrijft De Pourcq, ‘als het instituut, dat laat spreken, die rebellen in de eigen rangen nauwelijks aan het woord laat? Welke zin heeft het om een klassieker zoals Euripides’ Medea op te voeren als het politieke potentieel ervan louter tot applaus in de zaal leidt terwijl achter de schermen de mannelijke regisseur of de mannelijke artistiek leider ‘zijn’ actrices en vrouwelijke makers de mond snoert?’ Het is een uitermate verontrustende conclusie.

Maarten De Pourcq (foto: Michiel van Kempen)

Maarten De Pourcq (1979) is classicus en cultuurwetenschapper. Hij werkt als hoogleraar Europese letterkunde aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij is ‘gefascineerd door oude dingen, verhalen en ideeën – wat wij daarmee doen en wat zij met ons doen’.

Lees hier meer over de twee andere genomineerden en hun essays:
– Genomineerd: Evelien Lindeboom
– Genomineerd: Harmen van der Meulen

De Marie Kleine-Gartman Essayprijs wordt georganiseerd door het Nederlands Toneelverbond in samenwerking met De Groene Amsterdammer. De jury bestond uit Basje Boer (schrijver en journalist voor o.m. De Groene Amsterdammer), Bo Tarenskeen (schrijver, regisseur, verbonden aan vakblad Theatermaker), Ruth Kief (De Nieuwe Garde en Athenaeum Boekhandel). De jury werd voorgezeten door theatermaker Sadettin Kirmiziyüz.

De Marie Kleine-Gartman Essayprijs wordt mogelijk gemaakt door de Van Bijleveltstichting.